“Crisis of niet, de Belg en zijn baksteen is meer dan een cliché. Wonen in een eigen, vrijstaand huis, blijft een droom die wordt gekoesterd. Wonen is een basisbehoefte en de Belg ziet ook een eigen woning als een goede investering, een wissel op de toekomst, een rendabele belegging zeker in crisistijd”, zegt Robert de Mûelenaere. Dit besluit trekt hij uit een nationale enquête die de Confederatie Bouw in samenwerking met Roularta Research aan de vooravond van Batibouw liet uitvoeren onder meer door 4.500 huurders, eigenaren en kandidaat-kopers. Duidelijk is dat de Belg zijn levensdroom om een eigen woning te verwerven blijft koesteren. “Ook in crisistijd versterkt vastgoed zijn positie als veilige en vaste waarde en als wissel op de toekomst”, besluit Robert de Mûelenaere.

“De baksteen in de maag van de Belg wordt duidelijk groener. Hij gaat resoluut en bewust voor energiebesparende isolatie, duurzaamheid en kwaliteit. Maar het moet betaalbaar blijven en mag niet meer kosten. Om dit te kunnen realiseren is  (overheid)steun nodig:  alle mogelijke premies, belastingverlagingen,maar ook de btw-verlaging zijn nuttig en vereist om het bouwproject haalbaar te maken”, concludeert Robert de Mûelenaere.

De Belg bouwt/koopt en verbouwt dus verder, ook in crisistijd. Toch beïnvloedt die crisis ook zijn verwachtingen. Plannen riskeren te worden uitgesteld, aangepast en bijgestuurd. Dat komt door de verslechterende economische situatie, waarbij vooral de angst voor verlies van de eigen baan en inkomen en het niet krijgen van een lening doorslaggevend zullen zijn.

Een eigen woning bouwen/verbouwen/kopen blijft prioriteit nummer één, al geldt dat  misschien niet voor iedereen in 2009.

Waarom een consumentenenquête?

2006 en 2007 waren de “grand crus” voor de woningbouw: recordaantal vergunningen voor nieuwbouw maar ook voor grondige renovaties. Ook recordcijfers voor de bouw en verkoop van appartementen. De economische groei en het toenemend vertrouwen van de consumenten liet zich duidelijk voelen: vraag naar nieuwbouw bleef stijgen, de waarde van het vastgoed bleef eveneens toenemen, de regelgeving voor meer duurzame en energiebesparende maatregelen deed nieuwe bouwmarkten en nieuwe vragen ontstaan. De eerste tekenen van een afkoeling op de woningmarkt met dalende vergunningscijfers voor nieuwbouw, en een daling van de vraag naar nieuwe appartementen deed zich echter al voelen eind 2007 en begin 2008.

Medio 2008 ontketent de wankele financiering van de Amerikaanse huizenmarkt een wereldwijde financiële crisis met een verstrekkende en zich uitbreidende economische malaise en recessie tot gevolg. Het vertrouwen van de bedrijven en van de consumenten daalt.

Robert de Mûelenaere pleit voor “extra inspanningen om de sputterende economische motor terug aan het draaien te krijgen: maatregelen zijn nodig die direct tegemoet komen aan de vraag van de consument en de bedrijven, maatregelen die concreet resulteren in investeringen op korte en langere termijn en die de orderboekjes en dus de tewerkstelling bevorderen. Het herstelplan dat de federale regering medio december 2008 aankondigde, komt dan ook in grote mate tegemoet aan die verzuchtingen. Maar opnieuw ontstaat door een gebrek aan concrete uitvoeringsbesluiten, een periode van onzekerheid, van uitstel, van twijfel”.

Om een inzicht te krijgen in de verwachtingen en de perceptie van de consumenten ten aanzien van wonen (bouwen, verbouwen, kopen) organiseerde de Confederatie Bouw in  januari 2009 in samenwerking met Roularta Research een nationale online-enquête. De mening van de (ver)bouwer, koper, huurder werd gevraagd over drie belangrijke thema’s:  de huidige crisis als remmende factor? overheidssteun als een stimulans om te (ver)bouwen?  duurzaam (ver)bouwen en groene energie een optie of een must?

Representatieve steekproef

Gekozen werd voor een online-enquête, die werd uitgevoerd van midden tot eind januari 2009. Bijna 4.500 respondenten namen deel aan deze nationale enquête, waarvan 3.360 antwoorden volledige en voor de analyse bruikbare resultaten opleverden.

De deelnemers behoren tot de doelgroep van investeerders in vastgoed. Vooreerst qua leeftijd: 72 procent van hen is tussen de 25 en 54 jaar, 19 procent tussen de 55-64 jaar. Slechts 5 procent is jonger dan 25 en 4 procent ouder dan 65. Van de deelnemers behoort 81 procent  tot de actieve bevolking, is 11 procent  gepensioneerd, iets meer dan 5 procent huisvrouw of studerend.

Ook is de online-enquête representatief qua geslacht: 47 procent vrouwen en 53 procent mannen. Ook de geografische spreiding van de antwoorden is evenwichtig en komt overeen met de bevolking in die provincies, Nederlandstalig en Franstalig. Interessant is de representativiteit qua woningbezit: 78 procent is eigenaar, 15 procent  is huurder en 7 procent  ‘inwonend’ zonder zelf eigenaar of huurder te zijn.

De steekproef is een representatief staal van verbouwers, bouwers, kopers en huurders, die door hun leeftijd, inkomen, plannen een duidelijk beeld en perceptie hebben over wonen en hun vastgoedwensen in 2009.

Eigen viergevelwoning blijft een levensdroom

Overduidelijk ziet de Belg een eigen woning (huis of appartement bouwen of kopen) nog steeds als een basisbehoefte en hoogste te bereiken doel. “Een eigen woning blijft voor meer dan 90% een wissel op de toekomst en bijna even groot aandeel ziet bouwen als een goede investering. Duurzaam en kwaliteitsvol  wonen zijn duidelijk prioritair. Opvallend ook is dat de Belg blijft bouwen en verbouwen”, stelt Robert de Mûelenaere vast.

Huizen zijn meestal in eigendom, terwijl de appartementen doorgaans worden gehuurd. Meer dan 60 procent van de eigenaren heeft verbouwplannen voor de eigen woning (huis of appartement). Bovendien heeft bijna de helft van de eigenaren bijkomende bouwplannen waarvan 15 procent door bijkomende nieuwbouw. Terwijl 20% van de eigenaren zegt een bestaande woning te willen kopen en die al dan niet te zullen verbouwen. Ook heeft één op de tien woningbezitters nog plannen om bouwgrond te kopen, 5 procent wil als eigenaar nog nieuwbouw kopen.

Ook voor de huurder is eigendom, een eigen woning, een levensdroom die hij graag wil  realiseren. De huurder wil vooral zelf bouwen (43 procent). Na de bouw van een eigen huis, gaat zijn voorkeur uit naar het kopen van vastgoed om het te verbouwen, vervolgens zelf bouwgrond kopen, en kopen zonder te moeten verbouwen. Slechts 15 procent van de huurders wil vastgoed verwerven door het kopen van nieuwbouw.

De droom en het streven naar een vrijstaande woning blijft meer dan ooit bestaan: bijna de helft van de woningbezitters (48 procent) woont in een viergevelwoning, en bijna 60 procent van de huurders geeft aan een vrijstaand huis te willen bouwen of kopen.

Over de kostprijs en waarde van hun vastgoed denken de eigenaars en huurders goed na. De eigenaar is zich overwegend bewust van de waarde van zijn eigendom en van de kostprijs van zijn (ver)bouw-koopprojecten. De huurder onderschat de kostprijs van zijn vastgoeddroom, hij is ervan overtuigd dat kopen en verbouwen duurder is dan zelf te bouwen of nieuwbouw te kopen. 90 procent van zowel eigenaars als huurders verwerven vastgoed via een hypothecaire lening in combinatie met eigen (spaar)geld. De eigenaar rekent bovendien op meer eigen spaarmiddelen dan de huurder die meer wil lenen en meer op financiële hulp van familie rekent om zijn vastgoeddroom te verwezenlijken.

Robert de Mûelenaere onderlijnt een belangrijke conclusie van de enquête dat “ondanks de crisis  de Belg zijn droom blijft koesteren om een eigen woning te verwerven. De respondenten zien echter ook de nodige valkuilen in deze sombere tijden”. Bijna één op vijf huurders verwacht een weigering van de aanvraag voor een lening, en sommigen onder hen hebben dit in het verleden al meegemaakt (aan 7 procent van de ondervraagden werd reeds een lening geweigerd). Ook een op de tien huizenbezitters verwacht dat in deze crisistijd hun aanvraag wordt geweigerd.

Toch verandert dit niet de droom of ambitie van de Belg om de spreekwoordelijke baksteen ook daadwerkelijk te metselen. Een recessie maakt bouwers ook creatief. Meer dan de helft van de bouwplannen wordt aangepast of er wordt naar een minder duur alternatief gezocht. Eén op vier gaat zoeken naar alternatieve financieringsbronnen of doet een beroep op familie. 35 procent van de ondervraagden verandert niets aan het bouwplan, maar stelt het (even) uit. Slechts één op tien (12 procent) zal bij weigering zijn bouwdroom laten vallen.

De Belgische baksteen wordt duurzamer en groener

Overduidelijk is de trend naar duurzamer, kwaliteitsvoller  en groener wonen. De eigenaar en huurder spreken zich  eensgezind uit over het belang van duurzaam en  kwaliteitsvol wonen en bouwen.  Zij onderkennen het belang van energiebesparend bouwen en verbouwen en zien isolatie van daken, vensters en muren als noodzakelijke (maar duurdere) investeringen. Het belang van isolatie, en dan van efficiënte technieken en installaties en ten slotte van alternatieve groene energievoorzieningen, is gemeengoed, het modeverschijnsel lang voorbij.

De eigenaar en de huurder weten zeer goed wat er moet gebeuren om duurzaam en energiezuinig te wonen. Maar de bereidheid om hiervoor meer te betalen en hiervoor te investeren in verbouwing- en aanpassingswerken is duidelijk groter bij de eigenaar dan bij de huurder. De beoordeling van de woonkwaliteit en de perceptie van noodzakelijke isolatiewerken is voor de huurder meer gericht naar meer akoestisch comfort (bv. muurisolatie).

Robert de Mûelenaere stelt vast dat “ondanks het besef van wat moet, en welke ingrepen het meest energiebesparend zijn, de consument de kostprijs van de investeringen als een rem ziet. Iedereen rekent hierbij dan ook op de bestaande premies en belastingverminderingen. Deze laatste zijn duidelijk een schot in de roos en algemeen bekend”. Opvallend is echter wel dat de terugverdieneffecten van de premies en belastingvoordelen onderschat worden. Meer communicatie, duidelijkheid en informatie over de verschillende stimuli en hun rendement en terugverdieneffect zijn dan ook gewenst”.

In huidige onzekere tijd staat woningbouw in spreidstand tussen rem en stimulans 

De Belg blijft bovendien ervan overtuigd dat een eigen woning een garantie voor de toekomst betekent, dat bouwen een goede belegging is en dat bouwen zeer aantrekkelijk en rendabel blijft. De daling van de marktwaarde van een eigen woning wordt dus niet als een rem gezien. Een op drie ziet hierin zelfs kansen en denkt dat er koopjes zijn nu. Opmerkelijk is dat noch huurder, noch eigenaar meent dat de crisis zal resulteren in een snellere beschikbaarheid van aannemers om de werken uit te voeren.

Ook zijn de verlaging van de btw  en de maatregelen van het herstelplan een stimulans om de bestaande bouw- en koopplannen te realiseren. Na een periode van aarzeling en uitstel geeft de consument toe dat deze btw-verlaging een echte stimulans is en dat die een hefboomeffect heeft. De extra budgetten die vrijkomen wil de bouwer/koper ook besteden aan meer bouwwerk: betere isolatie, betere materialen, betere afwerking. Door de bijkomende belastingverminderingen zullen nu ook de verbouwplannen uitgebreid worden en zullen de geplande, maar wellicht uitgestelde dak-, muur- en vloerisolatie ook daadwerkelijk worden uitgevoerd.

De respondenten zijn zich ook bewust van de gevaren van de huidige crisis. De angst om zijn baan te verliezen, om de financiering van zijn bouw -, verbouw- of koopproject niet rond te krijgen, ziet hij als een remmende factor. Bijna de helft van de eigenaren (48 procent) weet dat door de crisis de waarde van zijn woning daalt. En bijna 60 procent vreest dat de randvoorwaarden om hun bouwdroom te verwezenlijken (lening, werkzekerheid,..) in 2009 zullen verslechteren. Het pessimisme is het grootst bij de huurder. Door de crisis en onzekerheid over de toekomst verwacht hij langer en tegen hogere maandlasten te moeten huren alvorens zijn bouwdroom te kunnen verwezenlijken

Robert de Mûelenaere van de Confederatie Bouw besluit dat deze enquête een realistische foto maakt van de woningbouwmarkt in België op dit moment. Uit de rondvraag blijkt het vertrouwen van de consument in vastgoed. Maar de bereidheid van de consument om verder te investeren in bouwen, verbouwen en kopen, is duidelijk gelinkt aan het vertrouwen in werkzekerheid en de daarmee verbonden kans op een lening om die droom te realiseren.

Om dit vertrouwen te behouden en te herstellen, zijn de genomen maatregelen als btw-verlaging en ook belastingverminderingen uit het federaal herstelplan meer dan nodig. Met een hersteld vertrouwen zal de Belg ook de noodzakelijke ondersteuning krijgen om te investeren. Daardoor kan ook de woningbouwsector de orderboekjes weer aanvullen die vanaf medio 2009 anders leeg dreigen te staan met alle gevolgen van dien voor toenemende faillissementen en ontslagen.

De bouw- en vooral de woningbouwsector, zal haar hefboomfunctie voor een relance van de economie kunnen vervullen  in 2009 als alle middelen en maatregelen die bijdragen aan het vertrouwen, uitgevoerd worden.

de powerpoint presentatie met enkele grafische voorstellingen van de resultaten

Bron: Confederatie Bouw