Het was een simpele boodschap, die drie oud-bestuursleden in 2008 in een gesprek met hun voormalige werkgever Rabo Bouwfonds uitdroegen. De bank zou er goed aan doen zich in de media sterker te profileren als slachtoffer in de vastgoedfraude-zaak, die in november 2007 aan het licht kwam door de grootste FIOD-actie ooit.

Te veel mensen zagen Rabo Bouwfonds als medeplichtige of zelfs dader in het dossier, merkten de oud-bestuurders. En dat terwijl niet het bedrijf, maar alleen oud-personeelsleden door het Openbaar Ministerie als verdachte waren bestempeld in de Klimop-zaak, zoals het dossier bij justitie wordt aangeduid.

Dus werd er in de speciale stuurgroep van Rabo Bouwfonds, waarin onder anderen de juristen en het hoofd communicatie van het bedrijf zitting hebben, een strategie uitgestippeld. Het vastgoedbedrijf zou naar buiten toe zoveel mogelijk afstand nemen van de verdachte werknemers, en vooral benadrukken dat zij Bouwfonds hadden opgelicht.

Ook kregen journalisten, onder wie de auteurs van de bestseller De Vastgoedfraude, bij het bedrijf inzage in delen van het strafrechtdossier en in interne onderzoeken, verklaarde de compliance officer (het hoofd integriteitszaken) vorige maand in de rechtbank in Haarlem.

De publicitaire strategie werkte. Bouwfonds werd opgelicht door mannen als vastgoeddirecteur Jan van V., bestuursvoorzitter ‘mooie’ Cees H. en Nico Vijsma, de raadselachtige en intrigerende oom van Jan – zo is inmiddels het beeld. De rest van het bedrijf zou geen blaam treffen.

Uit de verklaringen die de afgelopen weken zijn afgelegd tijdens getuigenverklaringen bij de rechtbank Haarlem blijkt echter dat Bouwfonds maar de helft van het verhaal heeft verteld. Precies de helft waarin Jan, Cees en Nico de boeven zijn.

Malversaties en dubbele petten
De andere helft, over de cultuur van de rest van het Bouwfonds, over de dubbele petten van toenmalige commissarissen en over malversaties tijdens de verkoop van het overheidsbedrijf aan ABN Amro in 2000 – waarover een aantal gemeenten inmiddels een proces voorbereidt – bleef tot nu toe onvermeld.

Dat dat deel nu aan het licht begint te komen, is het gevolg van het speurwerk van ingehuurde fraudeonderzoekers van PricewaterhouseCoopers (PwC), die al sinds 2006 in opdracht van Rabo Bouwfonds bedrijven napluizen op verdachte transacties en ongeoorloofde betalingen.

Vanaf 2008 kregen Bouwfonds en de PwC-onderzoekers steeds sterkere signalen dat er niet alleen door Jan van V. en de zijnen was vals gespeeld. Er meldden zich diverse klokkenluiders met belastende informatie over andere bestuurders en bedrijfsonderdelen, vertelde de compliance officer in een verhoor op 16 april bij de rechter-commissaris.

Begin 2009 hadden de onderzoekers van PwC bovendien drie ‘zeer goed verlopen’ gesprekken met Jan van V., die wordt afgeschilderd als ‘een sfinx’ die met niemand contact wil hebben, maar die tegenover PwC wel een boekje open deed. De Heemstedenaar schetste een inktzwart beeld van de cultuur binnen Bouwfonds – het bedrijf waar hij in 1995 werd binnengehaald om de commerciële vastgoedpoot op te zetten. Van V.’s observaties kwamen overeen met de bevindingen van eerdere klokkenluiders. Bij Bouwfonds zou in alle geledingen, en vooral aan de top, op grote schaal zijn gerommeld.

Klokkenluiders
De onderzoekers van PwC lieten Rabo herhaaldelijk weten dat zij met de klokkenluidermeldingen en met de verklaring van Van V. (die onlangs als nummer D4388 aan het strafdossier is toegevoerd) aan de slag wilden. Rabo zat daar echter geheel niet op te wachten. Bouwfonds was overgenomen, en vermeden moest worden dat het hele bedrijf zou worden besmeurd door de strafzaak.

Onderzoek naar malversaties bij andere afdelingen dan commercieel vastgoed was niet de bedoeling. PwC moest het rapport afmaken, zonder op deze zaken in te gaan. ‘De directie gaf aan dat zij een streep wilde zetten en wilde dat ik rapporteerde’, verklaarde de belangrijkste onderzoeker bij de rechter-commissaris.

En zo kon het gebeuren dat er medio 2009 het voorlopig laatste en gemankeerde rapport aan Rabo werd overhandigd, waarin de verklaringen van de klokkenluiders en van Van V. niet stonden. Eindconclusies over de cultuur van Bouwfonds ontbraken, ondanks drie jaar rechercheren.

Rabo Vastgoed zegt dat het geschetste beeld niet klopt en dat PwC nog steeds bezig is met intern forensisch onderzoek.

Bron: De Volkskrant