Ze zijn niet moeilijk te vinden: de zoekertjes op internet die metselaars, lassers en elektriciens tegen belachelijk lage tarieven aanbieden, inclusief beloftes als ‘nooit meer ziekteverlet, nooit meer bouwverlof’. Achter de zoekertjes zitten al te vaak schimmige bedrijfjes en nog bedenkelijker contracten.

SP.A-Kamerlid Hans Bonte wist de hand te leggen op een twaalftal contracten en werkaanbiedingen die de toets van de legaliteit niet doorstaan. Het Nieuwsblad kon de documenten inkijken. Het systeem is telkens hetzelfde. Een schimmig bedrijfje – een vleeshandelaar uit Aalst, een groothandel in groenten, fruit en conserven uit Brugge ?- blijkt plots ook aan arbeidsbemiddeling met buitenlandse bouwvakkers te doen. Zonder de verplichte erkenning weliswaar.

Via die bedrijfjes worden buitenlandse werkkrachten tegen spotprijzen aangeboden, vanaf 16 euro per uur, inclusief reis- en verblijfskosten. De contracten zetten ook constructies op waarbij de hoofdaannemer op geen enkele manier aansprakelijk is voor het werk van de bouwvakkers en er ook geen enkele zeggenschap over heeft. Om het helemaal af te maken, krijgen de bouwvakkers vaak ook nog een briefje op zak waarin staat dat ze eigenlijk zelfstandigen zijn in hun thuisland, iets wat de sociale inspectie al helemaal niet kan controleren.

In 2004 werd de Europese Unie gevoelig uitgebreid naar het Oosten en geleidelijk aan werd de Belgische arbeidsmarkt opengesteld voor werkkrachten uit Polen, Tsjechië, de Baltische staten… Om legaal in orde te zijn, moet er via een erkend arbeidsbemiddelingsbureau gewerkt worden en moeten de buitenlandse arbeiders de Belgische wetgeving respecteren. Sociale zekerheid betalen ze evenwel in hun thuisland, wat voor de inspectiediensten zeer moeilijk te controleren is. In veel gevallen loopt het goed, maar niet als schimmige bedrijfjes in de grijze zone zich ook op die markt gooien.

Bonte kreeg lucht van de klachten, niet alleen via de sociale inspectie, maar ook via aannemers die op zoek naar werkkrachten met niet-erkende bedrijfjes in zee gingen. ‘Die aannemers scheuren daar vaak hun broek aan: het personeel blijkt niet bekwaam, achteraf moet er van alles rechtgetrokken worden’, zegt Bonte. De bouwsector blijkt, zeker in crisistijden, kwetsbaar. Vorig jaar gingen er 1.361 bouwbedrijven over de kop. ‘Ze worden kapot geconcurreerd door malafide aannemers die niet volgens het boekje werken’, zegt Bonte.

Van bedrog tot maffia
De eerste slachtoffers zijn trouwens de buitenlandse bouwvakkers zelf, die in lamentabele omstandigheden gehuisvest worden, zwaar onderbetaald worden en gevangengezet in constructies van schijnzelfstandigheid. Zo is het niet ongebruikelijk dat het contract expliciet verbiedt dat de hoofdaannemer hen in dienst zou nemen, op straffe van boetes die tot 25.000 euro per werknemer oplopen. Ook de veiligheid op de werf is vaak niet in orde, wat schrijnende verhalen oplevert als dat van de bouwvakker die na een arbeidsongeval zwaargewond in een verlaten berm gedumpt werd. ‘We zien opnieuw Daensistische toestanden’, besluit Bonte.

Nog verontrustender is dat onderzoek aantoont dat in de grijze zone waarin deze bedrijfjes zich bevinden ook andere maffieuze praktijken schering en inslag zijn. Een rapport van het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding uit 2008 heeft het zonder omwegen over ‘mensenhandel’ en de anti-witwascel CFI concludeert dat wat begint als zwartwerk in de bouw uiteindelijk leidt naar ‘witwassen van geld, criminele organisaties en goed georganiseerde netwerken’. Bonte: ‘In die grijze zone lopen uitbuiting, illegale economie en maffiapraktijken naadloos in elkaar over.’

Bron: Het Nieuwsblad