Het tweede leven van Highbury, de gewezen ‘home of football’ van Arsenal.

Standard is vanavond te gast in het imposante Emirates-stadion van Arsenal, ‘ontworpen om indruk te maken’. Maar nog indrukwekkender is wat er met het oude Highbury gebeurde. Het legendarische stadion werd omgebouwd tot een lucratief appartementencomplex. Eentje waar de hele wereld jaloers op is. Bart Lagae

We schrijven 1936. In het Arsenal-stadion in Highbury opent de duurste en meest moderne voetbaltribune van de wereld zijn deuren. Twee architecten, Claude Waterlow Ferrier en William B. Binnie, ontwerpen een schitterend art deco-gebouw vol revolutionaire snufjes. De club die ooit aan arbeiders van een munitiefabriek toebehoorde, neemt in het noorden van de stad een lichtjaar voorsprong op de concurrentie.

In een tijd dat een dak op een stadion nog uitzonderlijk was, rust Arsenal zijn ‘east stand’ uit met een fitnesszaal, ruimtes voor telecommunicatie en medische behandelkamers. De lokale krant Islington Gazzette spiegelt haar lezers pure science fiction voor. ‘Het is misschien te vroeg te spreken over televisie, maar als het er ooit van komt, zijn er in het stadion van Arsenal alvast speciale ruimtes voor camera’s en bekabeling vrijgehouden.’ Het is dan 21 oktober 1936. Geen enkele Brit weet hoe een tv er zal uitzien.

Van de inkomhal tot de bestuurskamer ademt het gebouw luxe uit. De benedenverdieping en het trappenhuis zijn in marmer opgetrokken, de tearooms in tropisch hardhout. Op de bovenverdieping springt ‘de grootste bar van de wereld’ in het oog. De oosttribune van Highbury wordt het kloppende hard voor de betere Londense middenklasse. Ook aan de westkant wordt een nieuwe tribune gebouwd. Achter de doelen, noord en zuid, blijven de arbeiders van ’the Arsenal’ hun club trouw. Het vernieuwde Highbury-stadion spreekt zo tot de verbeelding dat het in 1939 het onderwerp wordt van een film, The Arsenal Stadium Mystery. Supporters geven het al snel de bijnaam ‘The Home of Football’.

73 jaar later staat de elegante oostgevel van Highbury er nog steeds. Maar waar vroeger de grasmat lag, zit nu Tim Epps zijn krant te lezen. ‘The Home of Football’ is zijn huis geworden. Hij kocht een pas afgewerkt triplex-appartement aan de westkant van het stadion.

‘Het is een uitstekend idee om het Highbury-stadion om te bouwen tot een appartementencomplex’, zegt Epps. ‘Want uiteindelijk lag het al die jaren in een residentiële wijk. Het is mooi wonen hier. En helemaal niet zo duur als je zou denken.’

Arsenal verliet Highbury in 2006. Tot in de jaren negentig bleef het stadion uit 1936 nagenoeg ongewijzigd. Het werd geregeld gebruikt voor andere sporten en in 1966 bokste Mohammed Ali – toen nog Cassius Clay – er met de Brit Henry Cooper voor de wereldtitel bij de zwaargewichten. Maar zijn faam als modernste stadion van de wereld raakte het wel kwijt. Als gevolg van het drama in Hillsbrough (1989) moest ook Highbury aanpassingswerken ondergaan.

Gevangen in eigen stadion
Het zogeheten ‘Taylor-rapport’ over de veiligheid in de stadions bepaalde dat alle staantribunes in Groot-Brittannië onder de sloophamer moesten. De capaciteit van Highbury slonk van 60.000 tot 38.419. In de jaren dertig had Arsenal op dezelfde plaats nog voor 73.000 mensen gespeeld.

Het Taylor-rapport kwam op een ongelegen moment. Net in de jaren negentig knoopte Arsenal opnieuw met de successen aan. Onder leiding van de nieuwe manager Arsène Wenger werd ‘boring Arsenal’ ‘scoring Arsenal’ en verkocht elke thuiswedstrijd uit. De wachtlijst om een abonnement te bemachtigen liep op tot 20.000. Om die potentiële inkomsten niet langer te ontlopen was uitbreiden een must. Maar een schaalvergroting in Highbury bleek niet mogelijk. Behalve de oosttribune, die aan de straatkant lag, grensde elke tribune aan de achtertuinen van een huizenrij. Arsenal werd de gevangene van zijn eigen stadion.

Het idee om een volledige straat op te kopen en te onteigenen, zoals onder meer in Liverpool gebeurde, werd snel afgevoerd. Slechts één oplossing was mogelijk: een gloednieuw stadion op een nieuwe plek. Die plek werd gevonden op nauwelijks 700 meter van Highbury, op een terrein van de Britse spoorwegen dat vroeger als opslagplaats voor steenkool dienst deed.

Nadat hij in ’99 al een nieuw trainingcentrum had laten bouwen werd Arsène Wenger een van de drijvende krachten achter het nieuwe stadionproject. Met de luchtvaartmaatschappij van de Emiraten werd een krachtige sponsor aangetrokken. Maar de inbreng van privé-investeerders was niet genoeg. Arsenal besefte dat het de voormalige Highbury-site te gelde moest maken om het Emirates-project te ondersteunen. En dat zonder aan de historische waarde van het stadion te raken.

Beschermd monument
De Britse monumentendienst had de oosttribune intussen op de lijst van beschermde gebouwen gezet. Specialisten noemden de ‘east stand’ de mooiste getuige van vooroorlogse stadionbouw in Engeland, samen met de hoofdfaçade in glas en staal van Ibrox Park, de thuisbasis van Glasgow Rangers. Architecten werden aan het werk gezet om het ideale project uit te tekenen. De belangrijkste uiterlijke kenmerken van het art deco-gebouw moesten behouden blijven.

‘Uiteindelijk was het snel duidelijk wat er moest gebeuren’, zegt Tim Epps. ‘Als je de oosttribune houdt, moet je ook de westtribune houden. Beide vormen een architectonische eenheid. En ook aan het terrein zelf mocht niet geraakt worden. Vele Arsenal-fans hebben daar hun as laten uitstrooien. Je komt dan al snel aan project rond woningbouw.’

Epps was niet bij machte een appartement in de befaamde oosttribune te kopen. Die bleef voorbehouden aan de aandeelhouders van Arsenal. ‘Hier wonen drie soorten mensen’, zegt Epps. ‘Verstokte fans van Arsenal, gewone mensen zoals ik en mensen die een appartement gekocht hebben als investering.’

De verkoop begon in 2005 en was een enorm succes. Een jaar nadat de 711 appartementen te koop werden aangeboden, was alles weg. Nog niet alle appartementen zijn afgewerkt, maar sommige mensen, zoals Epps, wonen er nu al ruim een jaar. De goedkoopste studio’s gingen van de hand voor 230.000 pond (255.000 euro).

Wie vandaag een bezoek brengt aan ‘Highbury Square’ is getroffen door de rust die de plaats uitademt. De sfeer contrasteert met die van een kolkend voetbalstadion, maar de magie van Highbury is door de structuur van de tribunes en de gebruikte materialen wonderwel bewaard. Arsenal heeft erover gewaakt dat er op het 100 op 67 meter grote speelveld geen kinderspeeltuigen of sportveldjes werden aangelegd. De club heeft in de plannen laten opnemen dat het speelveld altijd ‘herkenbaar’ moet blijven en dat er nooit nog (andere) sport mag worden beoefend.

De oorspronkelijke grasmat is wel verdwenen. Uit angst voor souvenirjagers besliste de club het veld in stukken te hakken en te verkopen. Eén vierkante meter kostte 25 pond (28 euro). Het idee om de 38.500 zitjes van Highbury aan 20 pond (22 euro) per stuk als salonzetel te verkopen, ging niet door. Er waren kleine hoeveelheden cadmium in verwerkt. De club liep zo een klein miljoen euro mis.

In vergelijking met wat het de club heeft opgebracht is dat bedrag slechts een peulschil. Het ‘Highbury Square’-project van Arsenal maakt intussen naam in heel de wereld. De concurrentie is opnieuw met een lichtjaar teruggeslagen.

Bron: Het Nieuwsblad