Bezitters van koopwoningen kunnen komende jaren een flink hogere rekening voor de onroerendezaakbelasting (ozb) op de mat krijgen.

Dat stelt de Raad voor de Financiële Verhoudingen, een adviesorgaan van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Volgens de raad groeit de verleiding om de ozb te verhogen omdat gemeenten flink moeten bezuinigen. Bovendien mogen individuele gemeenten sinds kort zelf bepalen hoeveel zij de huisbelasting verhogen. ‘Het kan zeker dat de ozb hierdoor landelijk meer gaat stijgen dan was afgesproken’, zegt Gerber van Nijendaal, plaatsvervangend secretaris van de raad. ‘Dit gaat dan een hoop gedoe opleveren.’

Macronorm
Gemeenten werken sinds 1 januari 2008 met de zogeheten macronorm. Het Rijk bepaalt ieder jaar hoeveel de ozb van alle Nederlandse gemeenten bij elkaar opgeteld maximaal mag stijgen. Het is aan de gemeenten om te zorgen dat ze gezamenlijk onder die grens blijven. Als de ene gemeente de ozb sterk verhoogt, zal een andere zich dus moeten inhouden.

Amsterdam overweegt als eerste die nieuwe vrijheid verregaand te benutten. De hoofdstad heeft plannen om de belasting voor eigen woningen met mogelijk 20% te verhogen. De hoogte van de landelijke norm wordt pas in mei bekend, maar staat doorgaans een stijging toe van hooguit enkele procenten. Alleen als bijvoorbeeld Den Haag en Rotterdam hun ozb-tarief totaal niet verhogen, heeft Amsterdam de ruimte voor een extra stijging zonder dat de collectieve norm wordt overschreden.

Tarief te veel verhogen
Van Nijendaal is er niet van overtuigd dat de gemeenten hier samen uit komen. De boete op overtreding wordt namelijk door alle gemeenten gezamenlijk gedragen. Hij vreest dat veel gemeenten hun tarief te veel verhogen.

Ook Vereniging Eigen Huis vreest dat gemeenten hun ozb sterk laten oplopen. ‘Er zit geen rem meer op’, zegt een woordvoerder van de Vereniging Eigen Huis. ‘Wel is er die macronorm, maar wij denken niet dat afzonderlijke gemeenten de discipline hebben zich in te houden.’

Onroerendzaakbelasting verhogen
‘Een monstrum’, een gedrocht, noemt directeur Maarten Allers de wet die bepaalt hoeveel gemeenten hun onroerendzaakbelasting mogen verhogen. Hij werkt bij het Coelo, dat onderzoek doet naar de economie van lagere overheden. ‘Deze wet moet voorkomen dat gemeenten te veel ozb vragen. Maar hij is zo oneerlijk ingericht, dat er waarschijnlijk nooit iemand gestraft zal worden als gemeenten toch te veel belasting vragen.’

Twee jaar geleden verscheen de wet met een helder doel. Buiten de ozb hebben gemeenten nauwelijks vaste inkomsten. Een gemeente die in de financiële problemen raakt mag daarom haar belasting zoveel verhogen als nodig is om de begroting sluitend te krijgen. Een andere gemeente die goed bij kas zit verhoogt de belasting niet of gematigd, zodat in Nederland gemiddeld de lasten voor de burger nauwelijks stijgen.

Collectieve sanctie
De sanctie is ook collectief. Stijgen de tarieven gemiddeld toch meer dan het Rijk acceptabel vindt, dan worden alle gemeenten gekort op hun jaarlijkse rijksbijdrage. Ook degene die zich wel inhielden.

Tot nu toe was dit nog niet nodig. Volgens de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) is dit gemeentelijk verkiezingsjaar de gemiddelde stijging zelfs maar 1,1%, een stuk minder dan de 4,3% die was toegestaan. Ook komend jaar verwacht de vereniging dat gemeenten netjes onder de norm zullen blijven.

Enorme bezuinigingen voor de boeg
Maar de Raad voor Financiële Verhoudingen en de Vereniging Eigen Huis wijzen op de enorme bezuinigingen die voor de boeg staan, en dat gemeenten buiten de ozb weinig andere bronnen hebben voor vaste inkomsten. Van Nijendaal noemt daarnaast nog een aspect. ‘Als een wethouder de ozb wil verhogen, moet hij dat natuurlijk in het eerste jaar na de verkiezingen doen.’ Twee jaar geleden adviseerde de Raad al fel tegen de invoering van de macronorm.

Tegelijk houdt niemand bij hoeveel gemeenten eigenlijk van plan zijn hun ozb te verhogen. Het kan dus goed dat veel gemeenten ineens beslissen om hun tarief tegelijk flink te verhogen, zodat de norm stevig wordt overschreden.

Geen peiling over ozb-plannen
Het ministerie van Binnenlandse Zaken controleert alleen achteraf, laat een woordvoerder van dat ministerie weten. Ook de VNG houdt geen peiling over de ozb-plannen. ‘Gemeenten mogen natuurlijk wel bij elkaar informeren’, zegt Rob de Korte, senior beleidsmedewerker van de VNG.

Op dit moment weet alleen nog niemand wat gemeenten precies gaan doen, omdat er verkiezingen aankomen. Jan Monsma, belastingrechter aan het Hof in Arnhem, is daarom extra voorzichtig met voorspellingen over de hoogte. ‘Ik denk dat de ozb-stijging erg per gemeente gaat verschillen’, zegt hij. ‘Vergeet niet dat dit een heel impopulaire maatregel is; een gemeenteraad zal er niet snel mee instemmen. Wat dat betreft loont het nu zeer om de verkiezingsprogramma’s te vergelijken.’

Bron: Het Financieele Dagblad