Op veel plaatsen in het buitenland is het cohousing-principe al goed ingeburgerd, voor België is het relatief nieuw. Architect Philippe Lootens ontwierp het cohousing-project Ekkergem in de Martelaarslaan in Gent en legt uit wat cohousing inhoudt voor de bouwheer en voor de ontwerper.

Cohousing is een internationaal begrip. De oorsprong ligt in Denemarken tijdens de jaren ’60. Het is ontstaan door families die vonden dat de woningen en gemeenschappen niet voldeden aan hun noden.
Het concept werd wereldwijd bekend en in verschillende landen bestaan momenteel cohousing projecten. Na Denemarken, Noord- Europa en Noord-Amerika worden ook in België diverse cohousing initiatieven opgestart.
Cohousing is relatief nieuw in België, maar onder de naam van “centraal wonen” werden in Vlaanderen reeds verschillende projecten uitgevoerd en bewoond. Op de website www.cohousingplatform.be wordt het principe uitgelegd en worden enkeel concrete proejcten voorgesteld.

Graad van gemeenschappelijkheid

Cohousing projecten bestaan uit verschillende zelfstandige entiteiten, met alle luxe van een woning/loft of appartement. Daarnaast zijn verschillende gemeenschappelijke voorzieningen aanwezig.

De graad van gemeenschappelijk verschilt van project tot project. Deze voorzieningen kunnen gaan van een gemeenschappelijke buitenruimte en bergruimte tot een gemeenschappelijk gebouw met centrale keuken, eetkamer, ontspanningsruimte, enz. .

Opdrachtgever van dit project was projectontwikkeling G- Label Bellevue uit Gent De opdracht van dit project bestaat erin om leegstaande textielateliers in een stedelijk binnengebied (langsheen de ring van Gent: Martelaarslaan) te verbouwen tot 10 lofts met centrale binnenkern. Hoewel de site in een stedelijke gebied gelegen is, straalt ze een zekere rust uit omdat de (woon)blokken uitgeven op gemeenschappelijk groen en is hierdoor uniek qua ligging.

De rol van de architect

Hier is er één bouwheer verantwoordelijk voor het project die dan de architect kiest. De architect is hierdoor enkel gebonden aan de bouwheer en niet aan de diverse kopers. De verbouwing tot stadslofts gebeurt volledig volgens de wens van de bouwheer, dit evenwel in voordurende samenspraak met verschillende overheidsdiensten (zoals stedenbouw, brandweer, monumentenzorg, e.d.); dit in tegenstelling tot het concept van pure cohousing, waar een grote groep mensen van in den beginne inspraak kan hebben, en waardoor de taak van de architect erin bestaat om dan een eenheid in het project te verkrijgen, doch met aandacht voor de verschillende wensen van de verschillende kopers.

In het project Martelaarslaan ontwerp je als architect een basistype woning/loft, de verschillende kopers kunnen nadien zelf beslissen over de eindafwerking en inrichting van de eigen woning/loft.

Hier is de term cohousing pas nadien gegroeid omdat alle lofts op een gemeenschappelijke centrale tuin uitgeven.

Belgische leest

Dit project bestaat uit 10 units, verticaal naast elkaar georganiseerd, met de leefruimte en keuken naar de centrale groenkern gericht. In tegenstelling tot de gekende cohousingprojecten (zoals in Denemarken) is dit project op Belgische leest gevormd en beschikt iedere loft over een private tuin met terras, die dan uitgeeft op de centrale gemeenschappelijke groenkern. De private tuin is afgescheiden van de gemeenschappelijke tuin dmv van groen (haag, of klimop,…).
Hierdoor bewaren zowel de lofts als de stadstuintjes hun privacy, en is er een soepele maar duidelijk afgescheiden overgang van privaat (loft) naar semiprivaat (tuin) naar semipubliek (centrale groenzone voor de 10 medebewoners).

Centrale unit

Indien hiervoor een cohousinggroep kopers wordt gevonden, kan een centrale unit ingericht worden als gemeenschapsruimte. De gemeenschappelijke invulling is afhankelijk van de noden en eisen van de eigenaars/bewoners die dan als één groep fungeren binnen het cohousingproject. De eigenaars van de lofts worden – indien zij kiezen voor deze optie – medeëigenaar van de 10e gemeenschappelijke unit en de buitenruimte. Door de mede-eigendom ligt het bouwbudget iets hoger dan bij een traditionele ontwikkeling.

Verder zijn er 18 individuele garages (voorzien van een groendak), een ruime gemeenschappelijke fietsenberging, en een gemeenschappelijke afvalberging, e.d.

Casco verkoop

De stadslofts worden – voorlopig – casco verkocht zodat iedere koper zijn loft volgens zijn smaak en behoefte kan inrichten. Dit wil zeggen dat de sanitaire kernen en de leidingen klaar liggen, maar de algemene afwerking (zoals vloeren, sanitaire toestellen, interieur, e.d.) kan gebeuren volgens eigen budget en persoonlijke keuze van de koper.

Bij de verbouwing zijn volgende principes gehanteerd: de bestaande volumes met hun specifieke vormen (er zijn 4 blokken te onderscheiden sommige met plat dak, sommige met hellend dak) blijven behouden; enkel de bergingen en aanpalende bijgebouwen worden afgebroken; deze ingreep vergroot ook de centrale groenkern.
Verder wordt er gestreefd naar behoud van de oorspronkelijke materialen en het behoud van de ritmiek van de 4 verschillende blokken, dit in combinatie met de nodige zorg om er energiezuinige lofts van te maken.
Waar het zichtbaar metselwerk kan behouden blijven, wordt de isolatie langs de binnenzijde van de muur geplaatst en wordt het zichtbaar metselwerk gekaleid. Bij verouderd metselwerk wordt de buitenzijde geïsoleerd en afgewerkt met een buitenpleister.

Wit-zwart

Het geheel is een aaneenschakeling van wit-zwartcontrasten, zoals metselwerk (wit gekaleid of geschilderd) en wit pleister ten opzichte van een zwarte gevelstenen (centrale loft of gemeenschapsruimte) en een bekleding met zwarte dakpannen.

Om er energiezuinige lofts van te maken, is een bijzondere zorg besteed aan thermische én akoestische isolatie. Alle buitenmuren, maar ook de muren tussen de lofts onderling, de vloeren (waar mogelijk) en de daken zijn zeer goed geïsoleerd om het verbruik op energie te minimaliseren. De ramen zijn van dubbel isolerend glas vervaardigd met aluminium thermisch onderbroken profielen. Het geheel voldoet uiteraard aan de huidige EPB-normen. (E<100)
Er bestaat voor enkele lofts ook de mogelijkheid om via het (plat) dak zonne-energie te capteren en om te zetten naar elektriciteit.

Aangezien het volledige project in een binnenkern gelegen is, is ook de zichtbaarheid vanuit de Martelaarslaan quasi onbestaand; om een uitnodigend gebaar te maken aan bezoekers wordt de huidige garagepoort vervangen door een wat dieper gelegen hekken zodat de toegang tot de lofts een meer open karakter heeft en waarbij de centrale binnenkern toch niet te zien is vanop de straat en de privacy alsook de veiligheid behouden blijft.

Bron: www.vlaamsearchitectuur.be