Batibouw viert zijn 50ste verjaardag en blikt daarbij terug op een halve eeuw Belgische bouw- en architectuurgeschiedenis. Metro dook zelf in de historische bouwplannen en schetst een evolutionaire blauwdruk van baksteen en beton.
Vergeet de woonkamer, vandaag is de keuken het hart van het huis.  Samen koken, gezellig aperitieven, vrienden ontvangen rond het kookeiland: de keuken is de ontmoetingsplaats  bij uitstek in de hedendaagse woning. En op die trend spelen keukenfabrikanten volop in.

In België word je, zo luidt de mythe, geboren met een baksteen in de maag. En toch begint onze architecturale ontdekkingstocht bij een wereldvermaard stalen staketsel in onze nationale hoofdstad. Het Atomium, een immense uitbeelding van een ijzeratoom, pronkte immers als dé blikvanger op de Wereldtentoonstelling van 1958. In de schaduw van de blinkende bollen stalde de doorsnee Vlaming zijn Citroën DS intussen voor zijn overwegend roodkleurige huis. Boerkens, superboerkens, moduulen en koffertjes vormen de koosnaampjes voor de typische oorzaak van de rode huizengloed: de baksteen. «De nabijheid van kleiformaties in het Vlaamse landschap was enorm belangrijk voor het succes van de baksteen», benadrukt Wim Van de Sande van het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf. Ook aan grond is er tijdens de ‘Gouden Jaren’ van de Belgische bouw geen gebrek. Percelen bestaan immers gemiddeld uit 20 are of 2.000m², zowat de helft van een voetbalveld.

Doorgedreven vernieuwingen

Ruimte mocht er dan wel genoeg zijn, op een welvoorziene badkamer bleef het alsnog wachten. Een binnenhuistoilet bleek eerder een uitzondering, en dus moet men eerst met toegeknepen billetjes de ijskoude koer betreden alvorens de blaas te ledigen. De introductie van het badkamersanitair vormt slechts de voorbode van ingrijpende veranderingen in het bouwproces. De jaren ’60 werden gekenmerkt door de opkomst van de prefabricatie in de woningbouw. Kranen en andere mechanische hulpmiddelen vervoegden beitel en truweel en leidden tot de industrialisering van het bouwproces. «Nog belangrijker was echter de opgang van thermische isolatie, waardoor men zich ging richten op meer comfort en minder energie. Luchtdichtheid, dubbele beglazing, glaswol en andere isolatietechnieken voor dak, ramen en vloer deden hun intrede», stelt Van de Sande. Met de opzet van sleutel-op-de-deur-projecten een decennium later bundelden bedrijven de bouwkrachten. Mogelijke kopers konden nu hun droomhuis uit een compacte brochure plukken.

Kunstvorm zonder standaard

De evolutie in de Belgische architecturale wereld kabbelde door de jaren heen van een uitgesproken fermettestijl in de richting van moderne architectuur, een kunstvorm zonder standaard. Met het Huis Van Roosmalen van bOb Van Reeth, getypeerd door het in het oog springende zwart-witte kleurenpatroon, laten we in 1985 het tijdperk van de bakstenen muur en de donkere dakpannen achter ons. Huizenbouwers kiezen steeds meer voor andere duurzame materialen als hout, metaal, glas en natuursteen en voorkomen alle vormen van ruimteverlies. De ‘goeie’ kamer, in het gouwe ouwe Vlaanderen enkel gebruikt om een zondagse kop koffie met de wekelijkse gasten te nuttigen, ruimt plaats voor een uitgebreide bibliotheek, professioneel bureau of exclusieve loungeruimte. Net voor het slapengaan duikt de architecturaal geïnspireerde Vlaming niet meer onder de waterstraal van de ‘lavabo’, maar stapt na een Finse sauna de inloopdouche in om als afsluiter te verpozen in een ruime jacuzzi. Het liefst van al met bijbehorende sfeerverlichting, die met een eenvoudig handjeklap door het geavanceerde domoticasysteem van geel naar groen kleurt.

Originele alternatieven

Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen gooit bij aanvang van het nieuwe millennium het roer opnieuw om. Bouwgronden worden uitermate schaars en schier onbetaalbaar en dus moet men originele alternatieven bedenken om Jan Modaal te huisvesten. Renovatie krijgt een voorname plaats in het Nationaal Woordenboek der 21ste Eeuwse Architectuur. Vervallen boerderijtjes worden omgetoverd tot hippe woontempels en romantische drijfverblijven verdringen vermolmde schuiten. De tanende kwaliteit van de leefomgeving vormt het laatste aandachtspunt van de bouwstrategen. «Eindelijk beseft men dat grondstoffen eindig zijn en dus moeten alternatieven uitgewerkt worden», zegt architect-stedenbouwkundige Roeland Smits. «Met moderne technieken kan je zelfs tot tien keer minder uitgeven aan gas- en elektriciteitsrekeningen. Een degelijke isolatie, betere beglazing en een zuinige ketel vormen de fundamenten, maar men vindt ook steeds meer de weg naar zonne-energie en andere energiebesparende processen die in de woning geïntegreerd kunnen worden.» Het mag niet verwonderen dat Batibouw sinds enige tijd ook volop in het teken staat van bouwen met een groen hart. Smits blikt nog verder vooruit: «het massaal bouwen van zogenaamde passiefwoningen is nog niet voor meteen, maar doorgedreven isolatie en het verder op punt stellen van ecologische energiebronnen zullen wel de sleutelwoorden zijn.» De toekomst voorspelt een milieuvriendelijk en energiezuinig bouwpakket.

Bron: Metro